SKABİYEZ (UYUZ)

Skabiyez (uyuz nedir)?

Skabiyez, şiddetli kaşıntı ile karakterize bulaşıcı bir enfeksiyöz deri hastalığıdır. Hastanın etkeni, zorunlu insan paraziti Sarcoptes scabiei var. hominis’tir. Bu akar, 8 bacaklı ve yaklaşık 0,30-0,45 mm x 0,25-0,35 mm boyutunda olup, konak dışında 2-3 günden fazla yaşayamaz. Bu parazitin yaşam döngüsü yaklaşık 1 ay olup, erişkin dişi parazit deri yüzeyinde çiftleşir ve tünel kazıyarak günde 2-3 yumurta bırakır. Hastalığın karakteristik bulgusu olan şiddetli kaşıntı, etkenin kendisine, yumurtasına ve dışkısına karşı konağın duyarlılanmasına bağlı olarak ortaya çıkar.

 

Uyuzun belirtileri nelerdir?

Şiddetli kaşıntı, özellikle geceleri artar; deri bulgularından önce şiddetli kaşıntı başlayabilir. Etkilenen bireylerde simetrik tutulumlu vücut alanları olup; aile üyelerinde veya aynı evde kalınan kişilerde benzer şikayetlerin olması tanıyı destekler. Erişkin hastalarda el parmak araları, el bileği iç kısımları, koltuk altı, sakral-periumblikal bölge, ayak bileği, ayak parmak araları, kalça ve genital bölge sıklıkla tutulan alanlar arasındadır. Muayene bulgusunda özellikle parmak araları, el bileği, meme ucu, penis ve kalçada beyaz-deri renginde iplik benzeri tünel adı verilen yapılar izlenir; bu yapılara silion adı verilir. Konağın duyarlılanmasına bağlı simetrik olarak ortaya çıkan oldukça kaşıntılı lezyonlar ve koyu eritemli veya kahverengi deriden kabarık döküntüler de görülebilir. Tutulum yerleri sıklıkla kasık, koltuk altı, penis ve testislerdir. Bebek ve çocuklarda ise el ve ayak iç kısmı, yüz, saçlı deri de tutulur; şiddetli vakalarda tüm vücut yüzeyinde lezyonlar izlenir. Lezyonlar oldukça kaşıntılı olduğu için buna sekonder gelişen ekzema benzeri lezyonlar ve bakteriyel enfeksiyonlar tanıyı zorlaştırır.

 

Norveç uyuzu (kurutlu uyuz) nedir?

Tüm vücutta gözlenebilen ileri derecede bulaştırıcı kepekli döküntüler ile karakterize bir uyuz türüdür. Bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda, organ nakli olanlarda, HIV-1, HTLV-1 enfeksiyonu geçirenlerde, Down sendromu olanlarda ve felçli hastalarda görülme riski artar.

 

Uyuz tanısı nasıl konur?

Aile öyküsü, karakteristik kaşıntı, klinik muayenede tünel (silion) benzeri yapıların saptanması, deri kazıntısından alınan örneğin mineral yağı ile mikroskop altında incelenmesi ile akarın kendisinin, dışkı ve yumurtasının gösterilmesi, dermoskopi veya deri biyopsisi ile tanı konulabilir.

 

Uyuz nasıl tedavi edilir?

Bir hafta ara ile toplamda 2 kez olacak şekilde deri yüzeyine uygulanan (topikal) anti-skabisit etkili krem ve losyonlar (permetrin gibi) tedavi için kullanılmalıdır. Topikal krem tedavisi, bebek ve çocuklarda saç-ayak parmak ucu dahil tüm vücuda; diğer yaş gruplarında ise yüz ve saçlı deri hariç tutularak tüm deriye uygulanmalıdır.

Topikal permetrin şampuan ile vücut yıkanıp kuruladıktan sonra, topikal krem tedavisi 3 gün üst üste sürülmeli ve arada yıkanılmamalıdır. Dördüncü günün sabahı vücut banyoda topikal permetrin şampuan ve kese-lif kullanılarak yıkanmalıdır. İki kür tedavi uygulanmasının nedeni, fomit (infeksiyon etkenlerini taşıyabilen cansız obje) yolu ile meydana gelebilecek reinfeksiyonu önlemek ve nimflerin yok edilmesini sağlamaktır. Parmak arası, kalça, genital bölge ve tırnak altı alana tedavi uygulanmasına özellikle dikkat edilmelidir.

Asemptomatik taşıyıcılığın önlenmesi amacıyla tüm aile bireyleri ve yakın temaslı kişiler asemptomatik olsalar dahi eş zamanlı tedavi edilmelidir. Skabiyeze bağlı kaşıntının tedavi sonrası 3-5 gün içinde hafiflemesi beklenir. Fakat kaşıntı ve deri lezyonlarının tama yakın geçmesi tedavi sonrası 2-4 haftayı bulur buna post-skabiyetik kaşıntı veya dermatit adı verilir.

Topikal krem/losyon tedavisine yanıt vermeyen hastalarda, oral antiparaziter ilaç (ivermektin) tedavisi verilebilir.

 

Uyuz için dikkat edilmesi gereken önerilen hangileridir?       

-Tedavi sonrası tüm çarşaf, havlu ve giysilerinizi mümkün olan en yüksek derecede makinede yıkayın.

-Yıkayamadığınız çarşaf veya kıyafetleri kuru temizlemeye verebilirsiniz veya 1 hafta plastik torbada ağzı kapalı şekilde bekletebilirsiniz.

-1 haftadan uzun süre boyunca vücudunuza temas etmemiş olan eşyaların yıkanmasına gerek yoktur fakat emin değilseniz mutlaka yıkayın.

-Tedaviye başladığınız gün tüm evi, koltukları ve çantalarınızı süpürün.

-Çamaşır deterjanı veya sert sabunlar veya çamaşır suyu uygulamayın. Bu gibi uygulamalar sadece durumu ağırlaştırır.

-Tüm aile bireyleri ve yakın temaslı kişiler asemptomatik olsalar dahi eş zamanlı tedavi edilmelidir.