Pankreas Hastalıkları

Pankreas Hastalıkları

Pankreasın fonksiyonlarını olumsuz etkileyen ve sindirim enzimleri ile hormon üretimini bozan birkaç hastalığı içerir. Pankreas sindirime yardımcı olan enzimler ve kan şekerini düzenlemeye yardımcı olan hormonları (insülin ve glukagon gibi) üreten bir organdır. Pankreas hastalıkları bu işlevlerin bozulmasına yol açarak çeşitli sağlık problemlerine sebep olabilir.

 

Pankreasın fonksiyonları:

-Sindirim enzimleri üretimi: Pankreas sindirim sistemine yardımcı olmak için amilaz, lipaz ve proteaz gibi enzimler üretir. Bu enzimler karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerin sindirilmesinde görev alır.

-Kan şekerinin düzenlenmesi:Pankreas bezi kan şekerini düzenleyen insülin ve glukagon hormonlarını üretir. İnsülin kan şekerini düşürürken, glukagon kan şekerini yükseltir.

 

Pankreas hastalıklarının türleri:

Pankreas hastalıkları genellikle pankreasın enzim üretimi, hormon üretimi veya her iki fonksiyonu ile ilgili problemler oluşturur. Başlıca pankreas hastalıkları şunlardır:

 

1. Pankreatit

Pankreasın iltihaplanmasıdır. İki ana tipi vardır:

-Akut Pankreatit: Pankreasın ani iltihaplanmasıdır. Genellikle alkol kullanımı veya safra taşı sebebiyle oluşur. Şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma ve ateş gibi belirtilerle kendini gösterir.

-Kronik Pankreatit: Uzun süreli pankreas iltihabıdır. Genellikle alkol tüketimi, genetik faktörler, pankreas kistleri ve travmaya bağlı gelişir. Bazı hastalarda ise sebep bulunamaz. Zamanla pankreas dokusu hasar görür ve fonksiyon kaybı yaşanır.

Belirtiler:

-Şiddetli karın ağrısı

-Bulantı, kusma

-Sindirim problemleri: Yağlı ve kötü kokulu dışkılama (steatore), hazımsızlık, şişkinlik

-Hızlı kilo kaybı

-Ateş

Tedavi:

-Akut pankreatitte sıvı takviyesi ve ağrı tedavisi yapılır.

-Kronik pankreatitte ağrı tedavisi, alkol ve sigara kullanımından kaçınma, bazı durumlarda pankreas enzim tedavisi gerekebilir.

 

2. Pankreas Kanseri

Pankreas kanseri pankreasın en ciddi hastalıklarından biridir ve genellikle ilerlemiş aşamalarda fark edilir. Çoğunlukla pankreasın baş kısmında başlar ve erken dönemlerde belirti vermez.

Risk Faktörleri:

-Ailede pankreas kanseri öyküsü

-Sigara içme

-Obezite

-Şeker hastalığı (diabetes mellitus)

-İleri yaş ve erkek cinsiyet

-Kronik Pankreatit

Belirtiler:

-Karın ağrısı

-Sırt ağrısı

-Sarılık (ciltte ve gözlerde sararma, çay rengi idrar)

-İştahsızlık

-Hızlı kilo kaybı

Sindirim problemleri: Bulantı-kusma, hazımsızlık, şişkinlik, erken doyma

Tedavi:

-Cerrahi müdahale: Eğer kanser erken teşhis edilirse, cerrahi olarak pankreasın bir kısmı alınabilir.

-Kemoterapi ve Radyoterapi: Kanserin yayılmasını önlemek için uygulanabilir.

-Palyatif bakım: Kanser ilerledikçe şikayetleri azaltmak için yapılır.

 

3. Pankreas Kistleri

Pankreas kistleri içi sıvı dolu keseciklerdir. Bazı kistler zararsızken, bazıları ise kanserleşme riski taşıyabilir.

-Psödokistler (yalancı kistler):Pankreasta en sık görülen kist türüdür. Genellikle pankreas iltihabı sonrasında gelişirler ve kanserleşme riski taşımazlar.

-Seröz Kistler: Genellikle kanserleşmeyen, iyi huylu kistlerdir.

-Müsinöz Kistler: Kanserleşme riski taşıyan kistlerdir ve takip-tedavi edilmesi gerekir.

-İntraduktal Papiller Müsinöz Neoplazi (İPMN): Pankreasta kistlerin gelişmesine yol açan ve kanserleşme riski taşıyan bir durumdur.

Tedavi: Kistler genellikle cerrahi olarak alınır veya izlenir. Kanser riski olan kistler daha dikkatle izlenir.

 

4. Şeker Hastalığı (Diyabetes Mellitus)

Pankreas bezi insülin üretir ancak pankreasın insülin üretme kapasitesinin kaybolması diyabetes mellitusa (şeker hastalığı) yol açar.  Tip 1 diyabetpankreasın insülin üreten hücrelerinin bağışıklık sistemi tarafından yok edilmesi sonucu gelişirken,  Tip 2 diyabet genellikle insülinin üretildiği halde etkisiz kalmasıyla ilişkilidir.

Belirtiler:

-Ağız kuruluğu

-İdrara sık çıkma

-Aşırı susuzluk

-Kilo kaybı

-Yavaş iyileşen yaralar

-Ayaklarda ve bacaklarda his kaybı, uyuşma ve karıncalanma

Tedavi:

-Tip 1 diyabet: İnsülin tedavisi gereklidir.

-Tip 2 diyabet: Diyet, egzersiz, ağızdan alınan ilaçlar veya insülin tedavisi uygulanabilir.

 

5. Ekzokrin Pankreas Yetersizliği

Pankreas yeterli miktarda sindirim enzimi üretemediğinde ekzokrin pankreas yetmezliği ortaya çıkar. Bu durum gıdaların düzgün bir şekilde sindirilememesine yol açar.

Belirtiler:

-Yağlı dışkılama (steatore)

-Karın ağrısı

-Şişkinlik, hazımsızlık

-Hızlı kilo kaybı

-Vitamin ve mineral eksiklikleri

Tedavi:

-Pankreas enzim takviyeleri kullanılarak sindirim süreçleri desteklenebilir.

-Diyet düzenlemeleri gerekebilir.

 

6. Pankreasın Otoimmün Hastalığı (Otoimmün Pankreatit)

Pankreasta otoimmün hastalık da görülebilir. Bu durum bağışıklık sisteminin pankreas hücrelerine saldırarak pankreas bezini iltihaplandırması sonucunda ortaya çıkar. Genellikle karın ağrısı, sarılık ve pankreatit (pankreas iltihabı) bulgularına yol açar.

Tedavi: Otoimmün pankreatitte genellikle steroid tedavisi uygulanır.

 

Pankreas hastalıklarının tanı yöntemleri:

Pankreas hastalıklarının tanısı için kullanılan başlıca yöntemler:

-Kan testleri: Pankreas enzim (amilaz, lipaz gibi) seviyelerinin ölçülmesi pankreatit gibi durumları gösterebilir.

-Ultrasonografi: Pankreasın görüntülenmesine ve kist veya tümörlerin tespit edilmesine yardımcı olabilir.

-Bilgisayarlı Tomografi (BT): Daha ayrıntılı görüntüler alarak tümör veya iltihaplanma gibi problemleri tespit edebilir.

-Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Özellikle pankreas kistlerinin veya tümörlerinin değerlendirilmesinde faydalıdır.

-Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi (ERCP): Pankreas kanallarını incelemek ve taşları veya tıkanıklıkları tespit etmek için kullanılır. Günümüzde artık teşhis amaçlı olarak nadiren kullanılmakta olup genelde tedavi için başvurulmaktadır.

-Endoskopik Ultrasonografi (EUS):Özellikle pankreasın kistik hastalıklarının teşhis ve bazen de tedavisi (kistlerin boşaltılması) amacıyla son yıllarda kullanımı artmıştır.

 

Sonuç

Pankreas hastalıkları geniş bir yelpazeye yayılır ve bu hastalıklar pankreasın işlevlerini doğrudan etkileyebilir. Erken tanı ve tedavi pankreas hastalıklarının yönetilmesinde hayati öneme sahiptir. Eğer karın ağrısı, kilo kaybı, hazımsızlık, şişkinlik, erken doyma, bulantı-kusma ve yağlı-pis kokulu dışkılama gibi sindirim problemleri ile sarılık gibi belirtiler varsa, zaman kaybetmeden bir gastroenteroloğa başvurmak gereklidir.