Kabızlık ve İshal

Kabızlık ve İshal 

Kabızlık ve ishal sindirim sisteminin en yaygın iki problemidir ve genellikle bağırsak hareketlerinin normalden farklı şekilde gerçekleşmesiyle ortaya çıkar. Her ikisi de yaşam kalitesini etkileyebilir ve farklı sebeplerle gelişebilir. Şimdi kabızlık ve ishalin ne olduğunu, sebeplerini, belirtilerini ve tedavi seçeneklerini detaylıca ele alalım.

 

Kabızlık (Konstipasyon)

Kabızlık genellikle haftada üç kereden daha az dışkılama yapma, dışkının sert ve kuru olması ya da dışkılama sırasında zorlanma ile karakterizedir. Kabızlık normalde sindirimin bir parçası olarak gerçekleşmesi gereken bağırsak hareketlerinin yavaşlaması sonucu oluşur.

 

Kabızlık belirtileri:

-Haftada üç kereden daha az dışkılama

-Sert ve kuru dışkı

-Dışkı sırasında zorlanma (karın ağrısı veya ıkınma)

-Tam boşalma hissinin olmaması

-Karın ağrısı, şişkinlik ve gaz

 

Kabızlığın sebepleri:

-Düşük lifli diyet: Yetersiz lif alımı bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir. Lif dışkının yumuşamasına ve bağırsakların düzenli çalışmasına yardımcı olur.

-Yetersiz sıvı alımı: Su ve diğer sıvıları yeterince içmemek bağırsakların suyu emerek dışkıyı sertleştirmesine sebep olabilir.

-Hareketsizlik: Fiziksel aktivitenin az olması bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir.

-İlaçlar: Laksatiflerin (dışkı yumuşatıcılar) aşırı kullanımı, bazı ağrı kesiciler (örneğin morfin ve morfin türevi ilaçlar), antidepresanlar ve antiasit ilaçlar kabızlığa yol açabilir.

-Stres ve depresyon: Psikolojik durumlar bağırsak hareketlerini etkileyebilir ve kabızlık oluşturabilir.

-Hormonal değişiklikler: Gebelik, hipotiroidizm (tiroid bezinin yavaş çalışması) gibi durumlar bağırsak hareketlerini etkileyebilir.

-Bağırsak hastalıkları: İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS), kolon (kalın bağırsak) kanseri veya dışkı tutma gibi hastalıklar da kabızlığa sebep olabilir.

 

Kabızlık tedavisi:

-Diyet değişiklikleri: Yüksek lifli gıdalar (sebzeler, meyveler, tam tahıllar) tüketmek dışkının yumuşamasına ve bağırsak hareketlerinin hızlanmasına yardımcı olabilir.

-Bol su içmek ve sıvı tüketmek: Dışkının yumuşamasını sağlar ve kabızlığı engeller.

-Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite bağırsak hareketlerini hızlandırabilir.

-Laksatifler (Dışkı yumuşatıcı ilaçlar): Sadece kısa süreli kullanımda etkili olabilir. Laksatifler bağırsak hareketlerini hızlandırır ancak bu ilaçların uzun süreli kullanımı bağırsakların doğal işleyişine zarar verebilir.

-Probiyotikler: Bağırsak florasını düzenleyerek sindirimi iyileştirebilir.

-Tıbbi muayene: Eğer kabızlık şiddetli ve sürekli hale gelirse bir gastroenteroloğa başvurulmalıdır. Kolonoskopi, kan testleri ve görüntüleme yöntemleriyle  altta yatan sebepler araştırılabilir.

 

İshal (Diyare)

İshal dışkının sıvılaşması ve bağırsak hareketlerinin hızlanmasıyla karakterizedir. Kişi genellikle günde üç veya daha fazla kez dışkılar. İshal çoğu zaman kısa sürelidir. 1 aydan daha uzun sürmesi yani kronikleşmesi durumunda önemli hastalıkların işareti olabilir.

 

İshalin belirtileri:

-Sık sık ve su gibi ya da cıvık-gevşek kıvamda dışkılama

-Karın ağrısı, şişkinlik ve gaz

-İştahsızlık

-Ateş, bulantı ve kusma

-Kanlı veya mukuslu (sümüksü) dışkılama: Bu ciddi bir durumun işareti olabilir ve bir doktora başvurulması gerekir.

 

İshalin sebepleri:

-Enfeksiyonlar: Viral (örneğin norovirüs, rotavirüs), bakteriyel (örneğin Salmonella, E. Coli, Shigella) veya parazitik enfeksiyonlar ishalle sonuçlanabilir. Gıda zehirlenmesi de sık görülen bir sebeptir.

-İlaçlar: Bazı antibiyotikler bağırsak florasını bozarak ishale yol açabilir.

-İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS): İBS-D yani ishalli İBS sık dışkılama ve karın ağrısıyla karakterizedir.

-Gıda intoleransları: Özellikle laktoz intoleransı (süt ve süt ürünlerine karşı) veya gluten hassasiyeti (Çölyak Hastalığı) gibi durumlar ishale sebep olabilir.

-İnflamatuvar (İltihabi) Bağırsak Hastalıkları (İBH): Ülseratif Kolit ve Crohn Hastalığı gibi hastalıklar bağırsaklarda kronik iltihaba sebep olarak sürekli ishale yol açabilir.

-Stres ve anksiyete: Psikolojik stres, bağırsak hareketlerini hızlandırarak ishale sebep olabilir.

-Hormonal değişiklikler: Hipertiroidi (Tiroid bezinin hızlı çalışması) gibi bazı hormonal hastalıklar bağırsak hareketlerini hızlandırabilir.

-Kolon (Kalın bağırsak) kanseri:Özellikle kalın bağırsağın anüse yakın son 50-60 cm’lik kısımlarındaki kanserler bazen kanlı ishale yol açabilir. Bu hastalarda iştah azalması ve istemsiz kilo kaybı gibi belirtiler de görülebilir.

 

İshalin Tedavisi:

1. Diyet değişiklikleri:

-BRAT diyeti: Muz, pirinç, elma püresi ve tost diyeti (BRAT) ishali azaltmaya yardımcı olabilir.

-Sıvı alımı: Dehidratasyonu (sıvı kaybını) önlemek için bol su içmek önemlidir. Ayrıca oral rehidrasyon solüsyonları (ORS) elektrolit kaybını telafi etmeye yardımcı olabilir.

-Yağlı ve baharatlı gıdalardan kaçınmak: İshal sırasında mideyi ve bağırsakları rahatlatmak için hafif gıdalar tüketmek en iyisidir.

2. Probiyotikler: Bağırsak florasını dengelemeye yardımcı olabilir. Özellikle antibiyotik kullanımı sonrasında gelişen ishali önlemek için faydalı olabilir.

3. İnflamasyon (iltihap) tedavisi: Eğer ishalin nedeni bir iltihaplı bağırsak hastalığı (İBH) ise anti-inflamatuvar ilaçlar (örneğin mesalazin) veya bağışıklık baskılayıcı tedavi (örneğin steroid, azatiyoprin) gerekebilir.

4. İntoleransları düzenlemek: Eğer ishalin sebebi laktoz intoleransı veya gluten hassasiyeti ise bu maddelerden kaçınmak faydalıdır.

5. Tıbbi değerlendirme: İshal uzun süredir özellikle de 1 aydan daha fazla zamandır devam ediyorsa veya kanlı dışkı, yüksek ateş gibi ciddi belirtiler varsa derhal bir gastroenteroloğa başvurulmalıdır.

 

Kabızlık ve ishalin birlikte görülmesi:

Bazı durumlarda hem kabızlık hem de ishal birlikte görülebilir. Buna gıda zehirlenmesi, İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS) veya İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları (İBH) gibi hastalıklar örnek verilebilir. Bu tür durumlarda bağırsak hareketlerinde düzensizlik ve değişiklikler gözlenebilir.

 

Hangi durumlarda doktora başvurulmalıdır?

-Ağır ve sürekli ishal: 48 saatten uzun süren veya kanlı ishal, dehidratasyon (sıvı kaybı) belirtileri (ağız kuruluğu, halsizlik, baş dönmesi), iştah azalması ve istemsiz kilo kaybı görüldüğünde doktor müdahalesi gereklidir.

-Uzun süreli kabızlık şikayetleri: 3-4 günden fazla süren kabızlık, şiddetli karın ağrısı, kanlı dışkılama ve dışkı tutamama gibi belirtiler varsa bir gastroenteroloğa başvurmak önemlidir.

-Kronik kabızlık veya ishal: Belirtiler 4 haftadan daha uzun süredir devam ediyorsa ve bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler meydana gelmişse (bazen ishal bazen kabızlık görülmesi) bu şikayetler bağırsak kanseri gibi ciddi hastalıkların belirtisi olabilir.

 

Sonuç: Kabızlık ve ishal çeşitli sebeplerle meydana gelen sindirim problemleridir. Doğru teşhis, iyi bir tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile her iki durum da yönetilebilir. Ancak uzun süreli ve sebebi açıklanamayan belirtileri olan hastaların mutlaka bir gastroenteroloğa başvurması gereklidir.