Atopik egzama nedir?
Atopik ekzema diğer adıyla atopik dermatit özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde sık görülen kronik bir deri hastalığıdır. Genellikle erken bebeklik döneminde başlar ve şiddetli kuruluk, kaşıntı ile karakterizedir. Puberte döneminden sonra ortaya çıkan ve ileri yaştaki bireylerde görülen formları da mevcut olduğundan dolayı tanıda zorluk yaşanabilmektedir. Besin alerjisi, astım ve alerjik konjonktivit ile birliktelik gösterebilir.
Atopik egzamanın sebebi nedir?
Bu kronik deri hastalığında deri ve bağışıklık sisteminde görev alan bazı proteinleri kodlayan genlerde mutasyonlar saptanmıştır. Bu genlerin kodladığı proteinlerdeki fonksiyon kayıpları nedeni ile derinin bariyer fonksiyonu ve su tutma kapasitesi bozulur. Bu nedenle de etkilenen bireylerde ciltte yaygın kuruluk, kaşıntı ve ekzematize döküntüler ortaya çıkar.
Atopik egzamanın klinik belirtileri nelerdir?
Klinik bulgular bebeklik, çocukluk ve erişkinlik dönemine göre değişkenlik gösterir. İnfantil atopik dermatit genellikle yaşamın ilk 2 ayından sonra başlar. Saçlı deri, boyun, kol ve bacakların kıvrım bölgelerinin dış kısımları sık tutulan alanlar arasındadır. Akut dönemde akıntılı, kızarık ve ödemli ekzema plakları görülürken; kronik dönemde ise kalın, üzeri kepekli ve deri çizgilerinin belirginleştiği plaklar daha sık gözlenir. Çocukluk çağında ise hastalık, kol ve bacakların kıvrım bölgelerinin iç kısımlarını nadiren de boyun, el bileği ve ayak bileğini tutar. Adölesan ve erişkinlik döneminde ise klinik bulgular değişkenlik gösterebilir; sadece yüz dermatiti şeklinde görülebileceği gibi kıvrım bölgesi, el-ayak bileği, boyun ve gövde tutulumu da olabilir.
Atopik egzamalı hastalar nelere dikkat etmeli?
Hastalar tetikleyici tüm faktörlerden uzak durmalıdır; bu faktörler arasında alerjenler (polen, ev tozu akarı vs.), terleme, tüylü-yünlü giyecekler, duygusal stres ve kokulu sabunlar yer alır. Atopik dermatitli bebek ve çocukların %10 ile %30’unda besin alerjisi de görülebileceğinden, uygun hastalarda besin alerjisinin tespiti için deri prick (delme) testi yapılmalıdır. En sık görülen besin alerjileri yumurta, süt, yer fıstığı, soya ve buğdaya karşıdır.
Atopik ekzemalı hastalarda, düzenli olarak nemlendirici uygulanması derinin su dengesini düzenler; kuruluk ve kaşıntıyı giderir. Lanolin, vazelin, parafin, gliserin ve üre içeren farklı kategorideki nemlendiriciler, banyodan sonra 3 dakika içinde uygulanmalı ve günde en 1-3 kez tekrarlanmalıdır.
Atopik egzama nasıl tedavi edilir?
Atopik ekzemanın tedavisinde nemlendiriciler dışında hastalığın şiddet ve yaygınlığına göre topikal (cilt yüzeyine uygulanan) kortikosteroidler, topikal kalsinörin inhibitörleri, sistemik kortikosteroidler, fototerapi, immünsüpresif ajanlar ve biyolojik tedaviler kullanılır. Akut alevlenme döneminde topikal merhem, krem veya losyon formundaki kortikosteroidler günde iki kez; inflamasyon hafiflediğinde ise günde bir kez genellikle 5-7 gün süreyle kullanılır. Hastalığın akut fazında orta ve yüksek güçteki topikal kortikosteroidler tercih edilirken, idame tedavisinde düşük potent kortikosteroidler tercih edilir. Boyun, yüz ve vücudun kıvrım bölgelerinde düşük etkili kortikosteroidlerin verilmesi daha uygundur. Uzun süreli, uygunsuz topikal kortikosteroid kullanımının ciltte incelme, damarlanma, cilt renginde değişiklik, akne benzeri döküntü, lokal enfeksiyon gibi yan etkileri vardır.
Bir diğer topikal ajan olan kalsinörin inhibitörleri de deri üzerinde ekzemaya neden olan hücreleri ve maddeleri baskılayarak etki gösterir. İnce ve hassas deri alanlarında (yüz, kıvrım bölgeleri genital bölge ve saçlı deri) kullanımı uygundur.
Daha şiddetli ve yaygın vücut tutulumu olanlarda ise, topikal tedavilerin yanında bağışıklık sistemini baskılama özelliği olan sistemik tedavi modaliteleri (kortikosteroidler, siklosporin, metotreksat, azatiyopürin, biyolojik ajanlar vs.) kullanılabilmektedir.